در دنیای امروز که دغدغه های زیست محیطی، کیفیت سوخت، و عملکرد بهینه خودروها از اهمیت بالایی برخوردار است، توجه به بنزین بدون سرب و افزایش عدد اکتان آن، یکی از موضوعات مهم و حیاتی در صنعت سوخت و حمل ونقل به شمار می رود. استفاده از بنزین با عدد اکتان مناسب می تواند تأثیر چشم گیری بر بازدهی موتور، کاهش آلایندگی و حتی طول عمر خودرو داشته باشد.
در گذشته، سرب یکی از اصلی ترین افزودنی هایی بود که برای افزایش عدد اکتان بنزین استفاده می شد. اما با مشخص شدن آثار مخرب آن بر سلامت انسان و محیط زیست، استفاده از این ماده ممنوع و یا به شدت محدود شد. بنابراین امروزه تولید و استفاده از بنزین بدون سرب با عدد اکتان بالا، به یکی از چالش ها و ضرورت های صنعت پالایش و مصرف سوخت تبدیل شده است.
در این مقاله به طور کامل به بررسی اهمیت عدد اکتان، روش های جایگزین برای افزایش آن بدون استفاده از سرب، نقش پالایشگاه ها و مقایسه انواع سوخت می پردازیم.
پیشنهاد ویژه: لیتر شمار دیجیتالی
اهمیت عدد اکتان در عملکرد خودرو
عدد اکتان یکی از شاخص های کلیدی در کیفیت سوخت محسوب می شود. این عدد بیانگر مقاومت سوخت در برابر احتراق خود به خودی تحت فشار و دمای بالا در داخل موتور است. به بیان ساده تر، هرچه عدد اکتان یک بنزین بالاتر باشد، احتمال احتراق زودهنگام یا ضربه زدن در موتور کمتر خواهد بود.
بنزین بدون سرب با عدد اکتان مناسب، به موتور این امکان را می دهد که با بهره وری بیشتر، صدای کمتر و بازده حرارتی بهتر عمل کند. خودروهایی که موتور با نسبت تراکم بالا دارند، به شدت به عدد اکتان بالا وابسته هستند.
مزایای استفاده از بنزین با عدد اکتان بالا:
- جلوگیری از پدیده ناک زدن موتور
- افزایش عمر قطعات داخلی موتور
- عملکرد روان و بدون لرزش خودرو
- کاهش مصرف سوخت در درازمدت
- کاهش آلایندگی های ناشی از احتراق ناقص
به همین دلیل، بسیاری از خودروسازان توصیه می کنند از بنزین با اکتان مناسب (و ترجیحاً بنزین بدون سرب) استفاده شود تا سیستم سوخت رسانی و احتراق دچار مشکل نشود.
پیشنهاد ویژه: لیتر شمار گازوئیل
مواد افزودنی مجاز برای افزایش اکتان
با ممنوع شدن استفاده از ترکیبات سرب دار، صنعت پالایش به سراغ جایگزین هایی رفت که بتوانند بدون ایجاد آسیب زیست محیطی، عدد اکتان بنزین را افزایش دهند. این افزودنی ها باید قابلیت ترکیب مناسب با سوخت، پایداری شیمیایی، ایمنی در حمل ونقل و تطابق با استانداردهای زیست محیطی را داشته باشند.
در این بخش به دو دسته از افزودنی های رایج که برای افزایش اکتان بنزین بدون سرب مورد استفاده قرار می گیرند می پردازیم:
MTBE و اتانول
MTBE یکی از پرکاربردترین افزودنی ها در افزایش عدد اکتان است. این ماده در پالایشگاه ها تولید می شود و دارای خصوصیات زیر است:
- افزایش عدد اکتان به صورت مستقیم
- سهولت در ترکیب با بنزین
- کاهش انتشار آلاینده های سمی مانند مونوکسید کربن
اما یکی از معایب MTBE، احتمال آلوده سازی منابع آب زیرزمینی است که باعث شده در برخی کشورها استفاده از آن محدود یا ممنوع شود.
اتانول نیز به عنوان یک گزینه سبز و تجدیدپذیر، امروزه در بسیاری از کشورها جای MTBE را گرفته است. اتانول از تخمیر زیستی تولید می شود و دارای مزایای زیر است:
- افزایش عدد اکتان تا حدود ۱۰ واحد
- کاهش گازهای گلخانه ای
- تجدیدپذیر بودن
- کمک به کشاورزی و تولید داخلی
نکته مهم در مورد اتانول این است که در صورت ترکیب بیش از حد با بنزین، ممکن است باعث افزایش میزان تبخیر سوخت و ایجاد مشکلاتی مانند بخارزایی شود.
مواد آلی پیشرفته جدید
با پیشرفت فناوری، مواد افزودنی نوینی معرفی شده اند که هم در افزایش عدد اکتان مؤثرند و هم از نظر زیست محیطی ایمن تر از ترکیبات گذشته هستند. برخی از این مواد عبارت اند از:
- آلکیلات ها: ترکیباتی با عدد اکتان بالا و سوخت پذیری مطلوب
- ایزواکتان: یک هیدروکربن خاص که برای تست اکتان نیز به عنوان مرجع استفاده می شود
- ترکیبات اکسیژن دار نوین که علاوه بر افزایش اکتان، سوخت را پاک تر می سازند
این ترکیبات به تولیدکنندگان بنزین بدون سرب این امکان را می دهند تا محصولی با عدد اکتان بالا، پایداری خوب و کمترین تأثیر منفی بر محیط زیست ارائه دهند.
پیشنهاد ویژه: لیتر شمار
مقایسه سوخت با اکتان بالا و پایین
برای درک بهتر تأثیر عدد اکتان، لازم است تفاوت عملکرد خودروها هنگام استفاده از بنزین های با اکتان مختلف بررسی شود.
- ویژگی سوخت با اکتان پایین سوخت با اکتان بالا
- احتمال ناک زدن بالا بسیار کم
- راندمان موتور پایین بالا
- آلایندگی بیشتر کمتر
- مناسب برای خودروهای مدرن خیر بله
- مصرف سوخت در درازمدت بیشتر کمتر
- قیمت ارزان تر گران تر
درواقع، استفاده از بنزین بدون سرب با عدد اکتان پایین برای موتورهای طراحی شده برای سوخت های پر اکتان، می تواند آسیب هایی چون احتراق ناقص، صدای غیرعادی، افزایش مصرف سوخت و حتی آسیب به پیستون و سوپاپ ها ایجاد کند.
نقش پالایشگاه ها در تولید بنزین با اکتان مناسب
پالایشگاه ها نقش محوری در تأمین بنزین بدون سرب با عدد اکتان استاندارد دارند. برای تولید سوختی با کیفیت، فرآیندهای مختلفی در پالایشگاه اجرا می شود که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کراکنینگ: افزایش هیدروکربن های سبک و مناسب برای ترکیب با سوخت
- آلکیلاسیون: تولید آلکیلات های با عدد اکتان بالا
- ریفورمینگ کاتالیزوری: افزایش آروماتیک ها که عدد اکتان را بالا می برند
- اختلاط دقیق افزودنی ها: استفاده از MTBE، اتانول و سایر ترکیبات برای تنظیم دقیق عدد اکتان
همچنین نظارت های دقیق بر کیفیت محصول نهایی، از اهمیت بالایی برخوردار است. پالایشگاه ها باید مطابق با استانداردهای بین المللی عمل کنند تا سوخت تولیدشده هم از نظر فنی و هم از نظر زیست محیطی قابل قبول باشد.
پیشنهاد مطالعه: نرم افزارهای مدیریت پمپ بنزین
جمع بندی
با توجه به پیشرفت های صنعتی، ممنوعیت استفاده از سرب و افزایش نیاز به سوخت های پاک و مؤثر، تولید و مصرف بنزین بدون سرب با عدد اکتان بالا به یک ضرورت جهانی تبدیل شده است. عدد اکتان نقش کلیدی در عملکرد، سلامت و بازدهی موتور خودرو دارد و عدم توجه به آن می تواند آسیب های بلندمدت به خودرو وارد کند.
با بهره گیری از افزودنی های ایمن نظیر MTBE، اتانول و ترکیبات آلی نوین، می توان سوخت هایی تولید کرد که علاوه بر راندمان بالا، دوستدار محیط زیست باشند. از سوی دیگر، پالایشگاه ها با به کارگیری فناوری های مدرن در فرایند
پالایش، وظیفه خطیری در تأمین این سوخت ها دارند. مصرف کنندگان نیز باید آگاهانه از بنزین بدون سرب با اکتان مناسب استفاده کنند تا از مشکلات فنی و اقتصادی احتمالی پیشگیری شود.
سوالات متداول
1. آیا بنزین با اکتان بالا برای همه خودروها لازم است؟
خیر، فقط خودروهایی با موتورهایی که نسبت تراکم بالا دارند به بنزین با عدد اکتان بالا نیاز دارند. استفاده از بنزین پر اکتان در خودروهای معمولی تأثیر محسوسی نخواهد داشت.
2. آیا افزودن مکمل های سوخت در پمپ بنزین به افزایش اکتان کمک می کند؟
در برخی موارد بله، اما فقط در صورتی که مکمل ها دارای مجوز استاندارد باشند. مکمل های متفرقه و غیرمجاز می توانند به موتور آسیب برسانند.
3. آیا استفاده از بنزین بدون سرب طول عمر موتور را افزایش می دهد؟
بله، چون این نوع سوخت احتراق کامل تری دارد و باعث کاهش رسوبات و سایش داخلی موتور می شود، در نتیجه عمر مفید موتور افزایش می یابد.
4. تفاوت بین عدد اکتان ۸۷ و ۹۵ چیست؟
عدد بالاتر نشان دهنده مقاومت بیشتر سوخت در برابر احتراق زودهنگام است. بنزین با اکتان ۹۵ برای موتورهای پرقدرت طراحی شده، درحالی که اکتان ۸۷ برای خودروهای عادی کافی است.