میزان استاندارد اکتان بنزین چیست؟ اکتان یک معیار برای اندازه‌گیری مقاومت سوخت در برابر ضربه (احتراق ناگهانی) در موتورهای احتراق داخلی است. هرچه عدد اکتان بالاتر باشد، سوخت مقاوم‌تر در برابر احتراق ناخواسته است و عملکرد بهتری در موتورهای با نسبت تراکم بالا دارد. در ادامه، استانداردهای معمول اکتان برای بنزین در ایران و سایر نقاط جهان توضیح داده شده است.

 پیشنهاد ویژه: لیتر شمار 

میزان استاندارد اکتان بنزین چیست؟

عدد اکتان یک شاخص مهم برای سنجش کیفیت بنزین است و نشان می‌دهد که بنزین تا چه حد می‌تواند در برابر احتراق خودبه‌خودی (کوبش) مقاومت کند. هرچه عدد اکتان بالاتر باشد، بنزین پایدارتر است و احتمال کوبش در موتور کمتر می‌شود. استاندارد اکتان بنزین در ایران و سایر کشورها  متفاوت است، اما به طور کلی، میزان استاندارد اکتان برای انواع مختلف بنزین به شرح زیر است:

بنزین معمولی:

در ایران: اکتان معمولی حدود 87 است.

در بسیاری از کشورها: معادل 91 RON است.

بنزین سوپر:

در ایران: اکتان سوپر حدود 95 است.

در بسیاری از کشورها: بین 95 تا 98 RON.

پیشنهاد ویژه: لیتر شمار گازوئیل

عوامل موثر بر میزان اکتان بنزین

همانطور که اشاره کردیم،  هرچه عدد اکتان بالاتر باشد، بنزین پایدارتر است و احتمال کوبش در موتور کمتر می‌شود. عوامل مختلفی بر میزان اکتان بنزین تأثیرگذارند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

ساختار مولکولی هیدروکربن‌ها:

هیدروکربن‌های شاخه‌دار: این نوع هیدروکربن‌ها مقاومت بیشتری در برابر کوبش دارند و عدد اکتان بالاتری را ایجاد می‌کنند.

هیدروکربن‌های حلقوی آروماتیک: این ترکیبات نیز به دلیل ساختار پایدارشان، عدد اکتان را افزایش می‌دهند.

هیدروکربن‌های پارافینی: این نوع هیدروکربن‌ها معمولاً عدد اکتان پایین‌تری دارند.

فرآیندهای پالایش:

ریفرمینگ: این فرآیند باعث تبدیل هیدروکربن‌های پارافینی به ترکیبات آروماتیک و افزایش عدد اکتان می‌شود.

ایزومریزاسیون: در این فرآیند، هیدروکربن‌های زنجیر مستقیم به ترکیبات شاخه‌دار تبدیل می‌شوند که باعث افزایش عدد اکتان خواهد شد.

الکیلاسیون: ترکیب اولفین‌ها با ایزوپارافین‌ها باعث تولید ترکیبات شاخه‌دار با عدد اکتان بالا می گردد.

افزودنی‌ها:

MTBE (متیل ترت‌بوتیل اتر): این افزودنی تا چند سال پیش به عنوان افزایش‌دهنده اکتان به بنزین اضافه می‌شد اما به دلیل آلودگی محیط زیست، استفاده از آن محدود شده است.

ETBE (اتیل ترت‌بوتیل اتر): جایگزین MTBE بوده و اثرات زیست محیطی کمتری دارد.

بنزن: به دلیل خاصیت سرطان‌زایی، استفاده از بنزن به عنوان افزودنی اکتان محدود شده است.

شرایط عملیاتی پالایشگاه:

دما و فشار: شرایط عملیاتی در فرآیندهای پالایش، بر ساختار مولکولی محصولات و در نتیجه بر عدد اکتان آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

کاتالیزورها: نوع و مقدار کاتالیزورهای استفاده شده در فرآیندهای پالایش، بر سرعت و انتخاب‌پذیری واکنش‌ها و در نتیجه بر عدد اکتان تأثیرگذار می باشد.

سایر عوامل موثر بر عدد اکتان:

نوع نفت خام: ترکیب نفت خام در مناطق مختلف متفاوت است و این تفاوت بر کیفیت و عدد اکتان بنزین تولید شده تأثیر می‌گذارد.

استانداردهای ملی و بین‌المللی: استانداردهای مختلفی برای حداقل عدد اکتان بنزین در کشورهای مختلف وجود دارد.

روش‌های اندازه‌گیری عدد اکتان برای ارزیابی مقاومت سوخت در برابر احتراق زودهنگام در موتورهای احتراق داخلی استفاده می‌شود. دو روش اصلی برای اندازه‌گیری عدد اکتان وجود دارد که به‌طور گسترده در صنعت سوخت و انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند: RON (Research Octane Number) و MON (Motor Octane Number)

هر کدام از این روش‌ها شرایط آزمایش خاص خود را دارند و عدد اکتان متفاوتی را ارائه می‌دهند.

روش RON: این روش در شرایط نسبتاً نرمال و با سرعت و بار موتور پایین انجام می‌شود. آزمایش در دمای پایین‌تر و سرعت موتور 600 دور در دقیقه صورت می‌گیرد و بیشتر نشان‌دهنده شرایط رانندگی شهری و معمولی است و مقاومت سوخت در برابر ضربه یا احتراق ناخواسته در شرایط عادی را اندازه‌گیری می‌کند. در واقع، نشان‌دهنده عملکرد سوخت در شرایط معمولی و متداول است.

روش  MON: در شرایط سخت‌تر و با دمای بالاتر، سرعت بالاتر (900 دور در دقیقه) و بار بیشتر موتور انجام می‌شود. نشان‌دهنده عملکرد سوخت در شرایط سنگین‌تر مانند رانندگی در جاده‌های پرسرعت یا تحت بار سنگین است. این روش به‌طور دقیق‌تر رفتار سوخت را در شرایط سخت‌تری که ممکن است در رانندگی واقعی رخ دهد، اندازه‌گیری می‌کند.

تجهیزات مورد استفاده برای اندازه گیری میزان استاندارد اکتان بنزین

برای اندازه‌گیری اکتان، از موتورهای تست ویژه‌ای که طراحی‌شده برای شبیه‌سازی شرایط مختلف موتورهای واقعی هستند، استفاده می‌شود. این موتورها قابلیت تغییر پارامترهایی مانند فشار، دما، و سرعت را دارند تا شرایط مختلف RON و MON را شبیه‌سازی کنند. اهمیت انتخاب روش:

انتخاب روش اندازه‌گیری اهمیت زیادی دارد، زیرا شرایط واقعی رانندگی ممکن است با شرایط آزمایشگاه متفاوت باشد. RON معمولاً عدد بالاتری نسبت به MON دارد و نشان‌دهنده مقاومت سوخت در شرایط کمتر تنش‌زا است.

اکتان بنزین سوپر چقدر است؟

اکتان بنزین سوپر در ایران معمولاً حدود 95 RON است. این عدد نشان‌دهنده مقاومت بالای سوخت در برابر احتراق زودهنگام یا ضربه (ناک) در موتورهای با نسبت تراکم بالاتر است. بنزین سوپر برای خودروهایی که به سوخت با اکتان بالاتر نیاز دارند، مانند برخی خودروهای لوکس، اسپرت، و موتورهای توربوشارژ، مناسب است.

در سایر کشورها، عدد اکتان بنزین سوپر ممکن است بین 95 تا 98 RON متغیر باشد. استفاده از بنزین سوپر در بهبود عملکرد موتور، افزایش راندمان سوخت و کاهش آلایندگی تاثیر دارد، به شرط آنکه خودروی شما به آن نیاز داشته باشد یا توسط سازنده خودرو توصیه شده باشد.

چرا استفاده از بنزین با اکتان بالاتر از مقدار توصیه شده، ضرورتی ندارد؟

استفاده از بنزینی با اکتان بالاتر از مقدار توصیه شده توسط سازنده خودرو، معمولاً ضرورتی ندارد و حتی ممکن است ضررهایی نیز داشته باشد. دلیل اصلی این موضوع به نحوه طراحی موتور خودرو مرتبط است. هر موتور بر اساس نسبت تراکم و سایر مشخصات فنی خود، برای استفاده از بنزینی با عدد اکتان مشخصی طراحی شده است. استفاده از بنزینی با اکتان بالاتر از مقدار توصیه شده، باعث نمی‌شود موتور عملکرد بهتری داشته باشد و ممکن است حتی به آن آسیب برساند. چند دلیل مهم برای عدم ضرورت استفاده از بنزین با اکتان بالاتر در اینجا ذکر می شود:

هزینه بیشتر: بنزین با اکتان بالاتر معمولاً گران‌تر است. بنابراین، استفاده بی‌دلیل از آن باعث افزایش هزینه‌های سوخت می‌شود.

عدم بهبود عملکرد: استفاده از بنزین با اکتان بالاتر از مقدار توصیه شده، به طور معمول باعث بهبود محسوس عملکرد موتور نمی‌شود. در واقع، در بسیاری از موارد، تفاوت عملکرد قابل توجهی احساس نخواهد شد.

آسیب به موتور: در برخی موارد، استفاده از بنزین با اکتان بسیار بالاتر از مقدار توصیه شده، می‌تواند باعث ایجاد رسوبات در موتور و اختلال در عملکرد آن شود.

آلودگی بیشتر: برخی از افزودنی‌های استفاده شده برای افزایش عدد اکتان بنزین، ممکن است باعث افزایش آلودگی هوا شوند.

پیشنهاد ویژه: لیتر شمار دیجیتالی

مزایای استفاده از بنزینی با اکتان مناسب

استفاده از بنزینی با اکتان مناسب برای خودرو، همانند استفاده از غذایی متناسب برای بدن انسان است. همانطور که غذای مناسب به بدن انرژی می‌دهد و آن را سالم نگه می‌دارد، بنزین مناسب نیز به موتور خودرو انرژی می‌دهد و عمر مفید آن را افزایش می‌دهد.

جلوگیری از کوبش موتور:

یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از بنزین با اکتان مناسب، جلوگیری از پدیده کوبش است. کوبش زمانی رخ می‌دهد که مخلوط سوخت و هوا قبل از اینکه شمع جرقه بزند، به صورت خود به خود مشتعل شود. این پدیده به موتور آسیب جدی وارد کرده و باعث کاهش عمر مفید آن می‌شود.

افزایش عمر موتور:

با جلوگیری از کوبش، سایش قطعات موتور کاهش یافته و در نتیجه عمر مفید موتور افزایش می‌یابد.

کاهش مصرف سوخت:

بنزینی با اکتان مناسب به طور کامل در موتور می‌سوزد و در نتیجه مصرف سوخت کاهش می‌یابد.

افزایش قدرت و شتاب خودرو:

بنزین با اکتان مناسب باعث احتراق کامل‌تر سوخت شده و در نتیجه قدرت و شتاب خودرو افزایش خواهد یافت.

کاهش آلایندگی:

احتراق کامل‌تر سوخت باعث کاهش تولید آلاینده‌های مضر مانند مونوکسید کربن و هیدروکربن‌های نسوخته می‌شود.

عملکرد بهتر سیستم جرقه‌زنی:

بنزین با اکتان مناسب به سیستم جرقه‌زنی فشار کمتری وارد کرده و باعث افزایش عمر شمع می‌شود.

کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری:

با افزایش عمر موتور و کاهش مشکلات فنی، هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو کاهش می‌یابد.

عواملی که باعث کاهش اکتان بنزین می‌شوند

چندین عامل باعث کاهش اکتان بنزین می شوند:

افزایش میزان هیدروکربن‌های زنجیر مستقیم:

این نوع هیدروکربن‌ها نسبت به هیدروکربن‌های شاخه‌دار و حلقوی، مقاومت کمتری در برابر کوبش دارند و باعث کاهش عدد اکتان می‌شوند.

کاهش میزان هیدروکربن‌های آروماتیک و ایزوپارافین‌ها:

این ترکیبات به دلیل ساختار مولکولی خاص خود، عدد اکتان بالاتری دارند. کاهش آن‌ها باعث کاهش عدد اکتان بنزین می‌شود.

وجود ناخالصی‌ها:

وجود ناخالصی‌هایی مانند گوگرد، نیتروژن و ترکیبات فلزی می‌تواند عدد اکتان بنزین را کاهش دهد.

تغییرات در شرایط عملیاتی پالایشگاه:

تغییراتی در دما، فشار، نسبت بخار به روغن و نوع کاتالیزور در فرآیندهای پالایش، می‌تواند بر ترکیب محصول نهایی و در نتیجه عدد اکتان آن تاثیر بگذارد.

کیفیت نفت خام:

نفت خام‌های مختلف دارای ترکیبات شیمیایی متفاوتی هستند و این تفاوت‌ها بر عدد اکتان بنزین تولید شده تاثیر می‌گذارند.

تغییر در فرمولاسیون بنزین:

تغییر در نسبت ترکیبات مختلف در فرمولاسیون بنزین، می‌تواند باعث کاهش عدد اکتان شود.

نگهداری نادرست بنزین:

نگهداری طولانی مدت بنزین در مخازن، تغییرات دمایی زیاد و تماس با هوا، می‌تواند باعث اکسید شدن ترکیبات آروماتیک و کاهش عدد اکتان شود.

پیشنهاد مطالعه: لیتر شمار مکانیکی چیست؟|مقایسه آن با لیتر شمار الکتریکی

سخن پایانی

عدد اکتان، به عنوان شاخصی در نظر گرفته می شود که مقاومت بنزین در برابر خودسوزی (کوبش) را گزارش می دهد. در این مقاله به طور کامل، زوایای مرتبط با موضوع را برای شما کاربران عزیز و محترم توضیح دادیم. امیداوار هستیم که ارائه این مطالب به درک بیشتر شما از پرسش اصلی متن” میزان استاندارد اکتان بنزین چیست” کمک کرده باشد.

سوالات متداول

در چه مواردی ممکن است استفاده از بنزین با اکتان بالاتر توصیه شود؟

خودروهای تقویت شده: در خودروهایی که به صورت سفارشی تقویت شده‌اند و نسبت تراکم موتور آن‌ها افزایش یافته است، ممکن است نیاز به استفاده از بنزینی با اکتان بالاتر باشد.

شرایط آب و هوایی خاص: در برخی شرایط آب و هوایی خاص، مانند مناطق گرم و خشک، استفاده از بنزینی با اکتان بالاتر ممکن است به بهبود عملکرد موتور کمک کند.

توصیه سازنده: در برخی موارد، سازنده خودرو ممکن است برای شرایط خاص یا در طول دوره راه اندازی موتور، استفاده از بنزین با اکتان بالاتر را توصیه کند.

عدد اکتان چیست؟

شاخصی است که مقاومت بنزین در برابر خودسوزی (کوبش) را نشان می‌دهد. هرچه عدد اکتان پایین‌تر باشد، احتمال وقوع پدیده کوبش در موتور بیشتر می‌شود.

آلودگی بنزین چه تاثیری بر عدد اکتان دارد؟

ورود آب، خاک و سایر آلودگی‌ها به مخازن بنزین، می‌تواند باعث کاهش کیفیت بنزین و کاهش عدد اکتان شود.

میزان استاندارد اکتان بنزین به چه چیزی بستگی دارد؟

به نوع بنزین و کاربرد آن بستگی خواهد داشت.