در جایگاه‌های سوخت، بخش مهمی از آلودگی هوا و هدررفت سوخت ناشی از انتشار بخارات بنزین است. بنزین دارای ترکیبات فراری مانند هیدروکربن‌ها است که هنگام ذخیره‌سازی، انتقال و سوخت‌گیری، بخارات زیادی تولید می‌کند. این بخارات هم باعث آلودگی هوا می‌شوند و هم خطرات ایمنی مانند افزایش احتمال آتش‌سوزی و انفجار را بالا می‌برند.

برای کاهش این مشکلات، استفاده از سیستم تخلیه بخارات بنزین (VRS) در جایگاه‌های سوخت یک راهکار ضروری و کارآمد است. در این مقاله به‌طور کامل بررسی می‌کنیم سیستم تخلیه بخارات بنزین چیست، چگونه کار می‌کند، چه انواعی دارد و چه مزایا و چالش‌هایی برای اجرای آن در ایران وجود دارد.

پیشنهاد ویژه: قیمت لیتر شمار دیجیتالی

تعریف سیستم VRS و عملکرد آن

سیستم تخلیه بخارات بنزین (Vapor Recovery System یا VRS) مجموعه‌ای از تجهیزات و فرایندهاست که با هدف بازیافت بخارات بنزین طراحی شده‌اند. عملکرد اصلی این سیستم جلوگیری از ورود بخارات بنزین به محیط و بازگرداندن آن‌ها به مخازن ذخیره یا خطوط بازیافت است.

در فرآیند سوخت‌گیری خودرو، به‌طور طبیعی بخارات بنزین از باک خودرو به محیط اطراف نشت می‌کند. سیستم تخلیه بخارات بنزین این بخارات را جمع‌آوری کرده و از طریق خطوط اختصاصی به مخازن زیرزمینی یا سیستم‌های بازیافت هدایت می‌کند تا از هدررفت سوخت و آلودگی محیطی جلوگیری شود.

انواع سیستم های بازیافت بخارات بنزین

سیستم تخلیه بخارات بنزین بر اساس مرحله‌ای که بخارات در آن کنترل می‌شوند، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: مرحله اول (Stage I) و مرحله دوم (Stage II). هر کدام از این سیستم‌ها در بخشی از عملیات سوخت‌رسانی عمل می‌کنند.

• سیستم مرحله اول (Stage I)

سیستم مرحله اول برای بازیافت بخاراتی طراحی شده که هنگام تخلیه بنزین از تانکر حمل سوخت به مخازن ذخیره جایگاه تولید می‌شود. در این مرحله، هنگام پر شدن مخازن، بخارات جمع‌شده در بالای مخزن از طریق لوله‌های مخصوص به تانکر بازگردانده می‌شود.

این روش از انتشار مستقیم بخارات بنزین به هوا جلوگیری کرده و در عین حال، فشار داخل مخزن ذخیره را متعادل می‌کند. سیستم تخلیه بخارات بنزین در مرحله اول بیشتر بر روی مخازن زیرزمینی و تانکرهای حمل سوخت متمرکز است.

• سیستم مرحله دوم (Stage II)

سیستم مرحله دوم در فرآیند سوخت‌گیری خودروها استفاده می‌شود. هنگام پر کردن باک خودرو، بخارات موجود در باک توسط نازل‌های مخصوص مکیده شده و به مخزن جایگاه بازگردانده می‌شود.

این سیستم‌ها معمولاً شامل نازل‌های دوبل و خطوط مکش بخار هستند که با طراحی خاص خود، امکان بازیافت بخارات بنزین را در همان لحظه سوخت‌گیری فراهم می‌کنند. سیستم تخلیه بخارات بنزین در مرحله دوم نقشی حیاتی در کاهش تماس مستقیم افراد با بخارات خطرناک بنزین دارد.

پیشنهاد ویژه: قیمت لیتر شمار گازوئیل

مزایای نصب VRS در جایگاه های سوخت

نصب سیستم تخلیه بخارات بنزین مزایای زیادی برای جایگاه‌های سوخت، محیط زیست و سلامت عمومی دارد:

• حفظ ایمنی: جلوگیری از انباشت بخارات قابل اشتعال در محیط جایگاه و کاهش خطر آتش‌سوزی.
• کاهش آلودگی هوا: بخارات بنزین دارای ترکیبات مضری مانند بنزن هستند که عامل آلودگی هوا و بیماری‌های تنفسی‌اند. استفاده از VRS این آلودگی‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
• صرفه‌جویی اقتصادی: بازیافت بخارات بنزین به معنای بازگشت سوخت تبخیرشده به سیستم فروش است که به کاهش هدررفت اقتصادی منجر می‌شود.
• افزایش رضایت مشتریان: ایجاد محیطی ایمن‌تر و بدون بوی نامطبوع، تجربه بهتری برای مشتریان فراهم می‌کند.

تمام این مزایا، جایگاه‌ها را به سمت استفاده گسترده از سیستم تخلیه بخارات بنزین سوق داده است.

نقش VRS در کاهش آلودگی هوا

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سیستم تخلیه بخارات بنزین کاهش آلودگی هوا به‌ویژه در شهرهای پرتردد است. بخارات بنزین دارای ترکیبات آلی فرار (VOCs) هستند که در واکنش با نور خورشید، به تولید ازن سطح زمین و مه‌دود فتوشیمیایی منجر می‌شوند؛ دو پدیده‌ای که کیفیت هوا را به‌شدت کاهش می‌دهند.

علاوه بر این، بخارات بنزین حاوی بنزن است که یک ماده سرطان‌زا محسوب می‌شود. بنابراین کاهش انتشار این بخارات به طور مستقیم در بهبود سلامت عمومی نقش دارد.

کشورهای توسعه‌یافته با استفاده از سیستم تخلیه بخارات بنزین توانسته‌اند بخش مهمی از سهم جایگاه‌های سوخت در آلودگی شهری را حذف کنند و این سیستم‌ها جزو الزامات قانونی در بسیاری از کشورها شده‌اند.

پیشنهاد ویژه: خرید لیتر شمار

هزینه های نصب و نگهداری سیستم VRS

هزینه‌های نصب سیستم تخلیه بخارات بنزین شامل تجهیز نازل‌ها، خطوط بازیافت، اتصالات، کمپرسورها و سیستم‌های پایش عملکرد است. این هزینه‌ها بسته به سطح فناوری و تجهیزات انتخابی می‌تواند قابل توجه باشد و به همین دلیل در بسیاری از جایگاه‌های قدیمی اجرای آن نیازمند سرمایه‌گذاری جدی است.

هزینه نگهداری نیز شامل سرویس‌های دوره‌ای، بازبینی سلامت نازل‌ها و خطوط مکش و تعمیرات احتمالی است. با این حال، باید توجه داشت که بخشی از این هزینه‌ها از محل کاهش هدررفت سوخت و بهبود فروش قابل جبران است.

الزامات قانونی برای استفاده از VRS در ایران

در سال‌های اخیر، موضوع کاهش آلاینده‌ها و ارتقای ایمنی جایگاه‌های سوخت در ایران مورد توجه ویژه قرار گرفته است. برخی الزامات قانونی و استانداردهای ملی در این زمینه تدوین شده‌اند که جایگاه‌ها را ملزم به استفاده از سیستم تخلیه بخارات بنزین می‌کنند.

این الزامات بیشتر برای جایگاه‌های نوساز یا بازسازی‌شده الزامی است و شامل استفاده از نازل‌های استاندارد، خطوط انتقال مقاوم و پایش عملکرد سیستم VRS است. با این حال، اجرای این الزامات در جایگاه‌های قدیمی همچنان با چالش‌هایی مواجه است که نیازمند حمایت‌های مالی و فنی است.

چالش های اجرای VRS در جایگاه های قدیمی

اجرای سیستم تخلیه بخارات بنزین در جایگاه‌های قدیمی چالش‌های متعددی دارد. برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:

• زیرساخت‌های نامناسب: لوله‌کشی‌های قدیمی و طراحی غیر استاندارد مخازن قدیمی مانع نصب آسان سیستم VRS است.
• هزینه‌های بالا: جایگاه‌های قدیمی نیاز به بازسازی کامل یا تغییرات اساسی برای نصب سیستم دارند که مستلزم سرمایه‌گذاری زیادی است.
• نیاز به آموزش پرسنل: پرسنل این جایگاه‌ها باید آموزش‌های لازم برای کار با تجهیزات جدید را ببینند.
• نگهداری دشوارتر: در جایگاه‌های قدیمی، دسترسی به خطوط و تجهیزات برای سرویس‌های دوره‌ای سخت‌تر است.
  

پیشنهاد مطالعه:

جمع بندی

سیستم تخلیه بخارات بنزین یا VRS، یک فناوری مؤثر و کاربردی برای افزایش ایمنی جایگاه‌های سوخت، کاهش هدررفت سوخت و بهبود کیفیت هوای شهری است. انواع سیستم‌های VRS شامل مرحله اول و دوم، هر کدام در بخش خاصی از فرآیند سوخت‌رسانی عمل می‌کنند و مزایای قابل توجهی به همراه دارند.

اجرای این سیستم‌ها به‌ویژه در جایگاه‌های نوساز یا بازسازی‌شده باید به‌عنوان یک ضرورت ایمنی و زیست‌محیطی در نظر گرفته شود و حتی جایگاه‌های قدیمی نیز باید با حمایت‌های مالی و فنی به سمت تجهیز به این سیستم‌ها حرکت کنند.

سوالات متداول

آیا VRS فقط در جایگاه‌های جدید قابل نصب است؟
خیر، امکان نصب سیستم تخلیه بخارات بنزین در جایگاه‌های قدیمی هم وجود دارد اما ممکن است نیاز به بازسازی زیرساخت‌ها داشته باشد.

تفاوت سیستم مرحله اول و دوم VRS چیست؟
سیستم مرحله اول برای بازیافت بخارات هنگام تخلیه سوخت از تانکر به مخزن و سیستم مرحله دوم هنگام سوخت‌گیری خودرو استفاده می‌شود.

هزینه اجرای VRS چقدر است؟
هزینه‌ها بسته به نوع تجهیزات و وضعیت جایگاه متفاوت است اما برای جایگاه‌های جدید به‌طور میانگین درصدی از هزینه کل ساخت جایگاه را شامل می‌شود.